Rola ziół w diecie

Zioła lecznicze a kuchenne 

„Zioło” bowiem  kojarzy się z czymś, co leczy, co jest naturalne i ma pozytywny wpływ na zdrowie, z czymś, co zażywa się świadomie dla poprawy swojego samopoczucia, z czymś co jest i nie jest lekiem jednocześnie, z czymś, do czego każdy ma dostęp i co można stosować w domowym zaciszu jako „wspomagacz” właściwej kuracji. Lecz zioła to także wszystkie stosowane w kuchni przyprawy, cenione przez nas ze względu na walory zapachowo- smakowe; mało kto wie jednak, że posiadają one właściwości lecznicze, część z nich znajduje również zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym.

Prozdrowotne właściwości ziół 

Nie trzeba jednak zawartości kuchennej szafki przerabiać na apteczne specyfiki, aby móc korzystać z ich prozdrowotnych właściwości, gdyż już same ich spożywanie przyczynia się do poprawy zdrowotności naszego organizmu, i to nie tylko w obrębie układu pokarmowego. Warto zatem przyjrzeć się bliżej działaniu poszczególnych, kuchennych ziół i ich wpływowi na nasze zdrowie, oraz temu, jak, w razie potrzeby, możemy przy ich użyciu stworzyć domową apteczkę na różne dolegliwości.

Zioła kuchenne – rodzaje i właściwości 

• Anyż gwiaździsty– to wysuszone owoce tropikalnego krzewu, poprawnie zwanego badianem, o charakterystycznym, gwiazdkowatym kształcie. Badian posiada aromat wybitnie zbliżony do naszego, europejskiego biedrzeńca anyżu, stąd jego mylna nazwa. Stosuje się go głównie do przyrządzania rozgrzewających napojów korzennych oraz korzennych wypieków.  Jego głównym składnikiem jest olejek eteryczny bogaty w anetol. Badian działa rozkurczowo w obrębie układu pokarmowego, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, jest również wiatropędny. Działa również wykrztuśnie i jest pomocny w leczeni grypy i przeziębienia, dzięki zawartości kwasu szikimowego. Owoce anyżu gwiaździstego działają również moczopędnie, przyczyniając się do szybszego oczyszczania organizmu z toksyn oraz mlekopędnie u kobiet w czasie połogu. Przyprawa posiada również właściwości antygrzybiczne, antybakteryjne i przeciwbólowe.

• Bazylia – w kuchni znajduje zastosowanie zarówno na świeżo, jak i w suszonej formie. Przyprawę suchą stanowi wysuszone ziele (liście, łodygi i kwiaty) o charakterystycznym zapachu i delikatnym smaku. Na rynku dostępnych jest kilka gatunków bazylii – bazylia właściwa, bazylia cytrynowa, bazylia święta, bazylia tajska, bazylia sałatowa i bazylia czerwona; różnią się one między sobą kształtem liści, ich barwą  i aromatem. W formie świeżej najczęściej stosuje się bazylię właściwą lub sałatową- są one najbardziej popularne i łatwo dostępne, np. w marketach- najczęściej stanowią dodatek do pomidorów i dań z pomidorów, sałatek oraz marynat i pesto. Suszona bazylia to nieodzowny element kuchni włoskiej i greckiej, dodatek do dań z pomidorów, grillowanych warzyw, serów, makaronu, pizzy i olejów ziołowych. Jest bogata w sole mineralne potasu, fosforu, wapnia i magnezu, a także w beta- karoten, będący prekursorem Wit. A. Głównym jej składnikiem odpowiedzialnym za jej charakterystyczny smak i zapach jest zawarty w liściach olejek eteryczny. Regularne spożywanie bazylii czy to świeżej, czy suszonej oddziałuje pozytywnie na układ trawienny, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, zwiększa łaknienie, przyspiesza procesy trawienia i przyswajanie składników pokarmowych, zapobiega zaparciom i wzdęciom. Bazylia przyczynia się także do łagodzenia stanów napięcia nerwowego, wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.

• Biedrzeniec anyż- przyprawą są wysuszone owoce tej rodzimej rośliny, bogate w olejek eteryczny odpowiedzialny za charakterystyczny, orzeźwiający zapach i orzeźwiająco-piekący smak. Anyż zawiera również olej tłusty, flawonoidy, kumaryny i białka. W kuchni znajduje zastosowanie głównie w piekarnictwie i cukiernictwie jako dodatek do ciast, mazurków, pierników. Używany jest również do aromatyzowania wódek i likierów oraz jako dodatek do warzyw, twarogu i słodko-kwaśnych sosów. Owoce anyżu działają rozkurczająco w obrębie przewodu pokarmowego, wiatropędnie oraz bakteriobójczo, a także wykrztuśnie i odświeżająco.

• Cebula- mimo iż cebula oficjalnie zaliczana jest do warzyw, można ją śmiało zaliczyć również zarówno do roślin przyprawowych, jak i do tych o wykorzystaniu zielarskim. W kuchni wykorzystuje się zarówno cebulę cebuli, jak i zielony szczypior. Istnieje kilka odmian cebuli wykorzystywanych kulinarnie: cebula żółta – najlepsza do pieczenia, smażenia, o najostrzejszym smaku i zapachu; cebula czerwona- najlepsza do wykorzystania na surowo- np. w sałatkach, marynatach; cebula biała- łagodna w smaku, dobra do marynat i przetworów; cebula szalotka-łagodna, idealna do surowych warzyw i sałatek. Cebula jest bogata w związki siarki, enzymy, związki alkilowe, flawonoidy, saponiny, enzymy i sole krzemu. Świeża cebula przy jej spożywaniu działa dezynfekująco w obrębie jamy ustnej, a jej regularnie spożywanie przyczynia się do obniżania ciśnienia tętniczego krwi. Działa również moczopędnie i poprawia przemianę materii. Wykazuje również działanie wykrztuśne, stąd w przypadku mokrego kaszlu często wyrabia się w domach syrop z cebuli i cukru.

• Chrzan – korzenia chrzanu używa się w kuchni głównie w formie świeżej. Chrzan  stosuje się jako dodatek do tłustych mięs, kiełbas, potraw z jaj. Chrzan bogaty jest w związki siarki, olejki lotne, wit. C i prowitaminę A, a także w sole mineralne potasu, wapnia i potasu. Świeży chrzan pobudza wydzielanie soków trawiennych, zwiększa apetyt i ułatwia trawienie; przyspiesza także przemianę materii, działa moczopędnie i wiatropędnie.

• Cynamon- zmielona kora cynamonowca to nieodzowny dodatek do dań z jabłek, ciast i piernika. Na rynku dostępny jest surowiec pochodzący z cynamonowca chińskiego oraz cejlońskiego. Cynamon to idealny dodatek do nalewek, grzanego piwa i wina, dań z jabłek, ciast i słodkich wypieków oraz deserów. Cynamon zawiera spore ilości olejku eterycznego, garbników, żywic i związków śluzowych. Dodatek cynamonu do potraw pobudza łaknienie, działa delikatnie rozkurczowo w obrębie przewodu pokarmowego, likwiduje uczucie pełności i wzdęcia. Cynamon działa również pobudzająco i ogólnie rozgrzewająco na organizm.

• Czarnuszka– nasiona czarnuszki to popularna przyprawa do pieczywa oraz serów i twarogów. Nasiona czarnuszki bogate są w olejek eteryczny i olej tłusty, saponiny, gorycze, garbniki i białka. Pobudza wydzielanie żółci, ułatwiając trawienie, działa rozkurczowo i moczopędnie, przyspieszając usuwanie zbędnych produktów przemiany materii z organizmu.

• Cząber ogrodowy– przyprawę stanowi wysuszone ziele, o intensywnych, gorzko-ostrym smaku i intensywnym zapachu. Stosowany jest głównie jako przyprawa do mięs, baraniny, zup, warzyw grillowanych, fasoli. Cząber zawiera olejek eteryczny, garbniki, kwas ursolowy, substancje żywicowe i śluzowe, karotenoidy, wit. C i sole mineralne. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, przeciwdziała nadmiernej fermentacji w jelitach oraz działa antybakteryjnie.  Poza kulinarnie napar z cząbru można stosować pomocniczo w długotrwałych biegunkach i nieżytach przewodu pokarmowego.

• Czosnek niedźwiedzi- to rodzima bylina cebulowa, której surowcem przyprawowym są najczęściej liście, rzadziej cebul. Czosnku niedźwiedziego można używać zarówno w formie świeżej, jak i suszonej, do przyprawiania drobiu, ryb, jaj, warzyw, sałatek i sosów. Liście czosnku są bogate w olejek eteryczny, zwany ursaliną, flawonoidy, związki fenolowe, saponiny i lektyny. Czosnek niedźwiedzi, szczególnie w świeżej postaci, wykazuje działanie bakteriobójcze. Działa również korzystnie na serce oraz obniża ciśnienie krwi. Czosnek niedźwiedzi, przy długotrwałym spożywaniu, działa przeciwzakrzepowo oraz zapobiega powstawaniu nowotworów złośliwych.

• Czosnek– stosowany jest zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej czy granulowanej. Idealny dodatek do tłustych mięs, masła, drobiu, szpinaku, bakłażanów, cukinii, kapusty włoskiej, owoców morza, sałatek i sosów, marynat oraz aromatyzowania olejów. Czosnek, szczególnie świeży, obfituje w związki siarki, dzięki czemu wykazuje działanie antybakteryjne i antybiotyczne, a także w sole potasu; poza tym zawiera sporo węglowodanów i białka, witamin C i B1, lotny olejek  bogaty w  allinę oraz kwas pirogronowy. Wprowadzenie czosnku do diety powoduje zwiększenie wydzielania soku żołądkowego, przy jednoczesnym zapobieganiu zgadze. Czosnek działa również żółciopędnie i przeciwskurczowo, reguluje również poziom flory bakteryjnej jelit. Sprzyja również lepszemu ukrwieniu naczyń wieńcowych oraz działa pozytywnie na drogi oddechowe. Czosnek uznawany jest za łagodny antybiotyk ze względu na działanie antybakteryjne i antygrzybiczne. Pomocny jest w kuracji przeziębienia i grypy, ponieważ działa napotnie, jednocześnie obniżając gorączkę. Polecany jest również w kuracji nadciśnienia tętniczego, gdyż obniża jego poziom. Chroni również komórki wątroby przed uszkodzeniami i przyspiesza ich regenerację.

• Estragon- przyprawę stanowi ziele, świeże lub suszone. Znajduje ono zastosowanie w przyprawianiu mięs, sosów, surówek i zup, oraz jako dodatek nadający jędrność kiszonym warzywom (ogórkom i kapuście). Estragon zawiera spore ilości olejku eterycznego, flawonoidy, związki kumarynowe, garbniki, karoten i wit. C. Jego spożywanie jest pomocne w nieżycie przewodu pokarmowego, szczególnie w przypadku niedostatecznego wydzielania żółci, gdyż pobudza on jej produkcję, jak również zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, działa przeciwskurczowo w obrębie żołądka i wątroby. Polecany jest również w diecie bezsolnej, gdyż z powodzeniem zastępuje sól.

• Gałka muszkatołowa- to nasienie muszkatołowca, drzewa pochodzącego z Indonezji, posiada aromatyczny, orzeźwiający zapach i lekko piekący, gorzkawy smak. W kuchni znajduje zastosowani jako dodatek do dań mięsnych, drobiu, ryb, skorupiaków, zup, flaków, bigosu oraz sosów- jest głównym składnikiem beszamelu.  Za smak i zapach gałki odpowiada olejek eteryczny bogaty w mirystycynę, oraz kwasy tłuszczowe. Gałka muszkatołowa wpływa pozytywnie na procesy trawienia.

• Gorczyca– przyprawę stanowią nasiona gorczycy- białej, czarnej i sarepskiej. Nasiona wszystkich gorczyc są bogate w związki siarki, nadające im pikantny smak i śluzy, po zetknięciu z wodą tworzące na ich powierzchni przeźroczysta warstwę. Gorczyca biała jest najłagodniejsza, gorczyca sarepska najostrzejsza. Gorczyca to podstawowy składnik musztardy, poza tym dodaje się ją do marynat mięsnych i warzywnych, do przetworów z warzyw oraz sosów. Pobudza ona wydzielanie soków żołądkowych i ułatwia trawinie, zwłaszcza tłustych potraw, znajduje również zastosowanie przy leczeniu niestrawności i wzdęć; gorczyca biała działa osłaniająco na żołądek- ze względu na wysoką zawartość śluzów, zaś gorczyca czarna i sarepska działają rozgrzewająco i poprawiają perystaltykę jelit, stosowane są również zewnętrznie w formie okładów w przypadku bóli reumatycznych i gośćcowych, w zapaleniu ścięgien i korzonków.

• Goździki– właściwie to pąki kwiatowe goździkowca korzennego, drzewa pochodzącego z Azji Płd-Wsch. Posiada palący, orzeźwiający smak i charakterystyczny aromat, głównie dzięki zawartości olejku eterycznego bogatego w eugenol. Pobudza wydzielanie soków trawiennych i wzmaga apetyt. Jest dodatkiem do pasztetów i potraw mięsnych, duszonej wołowiny, dziczyzny, czerwonej kapusty i kapusty kiszonej, grzanego piwa, wina i pierników. Pomocniczo goździki stosowane są w leczeniu  bólu zęba i stanów zapalnych jamy ustnej ze względu na swoje antybakteryjne właściwości.

• Hyzop– przyprawą są wysuszone lub świeże liście i kwiaty. Hyzop jest bardzo mocną przyprawą, o gorzkim smaku i aromacie, dlatego należy ją stosować z umiarem. Znajduje zastosowanie w przyrządzaniu dań z pieczarek, kiełbas, pasztetów, gulaszu, kaczki, gęsi i indyka, ryb, zup z roślin strączkowych oraz zielonych sałat, a także do sporządzania gorzkich nalewek i likierów. Hyzop zawiera olejek eteryczny, gorycz marubinę, kwasy triterpenowe, flawonoidy i garbniki. Pobudza wydzielanie żółci i wspomaga pracę wątroby, ze względu na zawartość goryczy.

• Imbir– to kłącze tropikalnej rośliny z Azji Płd-Wsch o żółtej barwie, charakterystycznym ostrym, piekącym smaku i aromacie. Stanowi główny składnik grzanego wina i piwa czy rozgrzewających, zimowych herbat. Używany jest również jako przyprawa do mięs, flaków, gulaszu, dań z fasoli, potraw z warzyw korzeniowych i pora, a także do aromatyzowania deserów i ciast. Głównym składnikiem aktywnym kłącza jest olejek eteryczny, odpowiedzialny za smak i zapach imbiru. Imbir działa rozgrzewająco na organizm i pobudza krążenie krwi. Korzystnie wpływa również na procesy trawienia oraz przeciwdziała wzdęciom. Jest to również skuteczny, łagodny środek przeciwwymiotny.

• Jałowiec– owoc jałowca to popularny dodatek do wędzonych mięs i serów. Owoce, a właściwie to szyszkojagody, bogate są w olejek eteryczny o  charakterystycznym, żywicznym zapachu i ostrym smaku; zawiera również sporo flawonoidów, garbników, żywic, kwasów organicznych  i cukrów. Poza wędzarnictwem, dobrze komponuje się również z mięsem wieprzowym, dziczyzną, wyrobami mięsnymi, kiszoną kapustą. Dodatek owoców jałowca do potraw powoduje zwiększenie wydzielania soków trawiennych i poprawę trawienia, działa również żółciopędnie, co jest pomocne w leczeniu pomocniczym niewydolności wątroby. Jałowiec działa również moczopędnie, likwiduje nadmierną fermentację jelitową oraz  działa bakteriobójczo.

• Kapary– pąki kwiatowe kaparowca ciernistego to popularny dodatek w kuchni śródziemnomorskiej i arabskiej. Kapary występują najczęściej w formie marynowanej, są słono-pikantne w smaku. Znajdują zastosowanie głównie w przyrządzaniu marynat, majonezów, zimnych mięs, dań z jaj i pomidorów. Za ostry smak kaparów odpowiada występujący w nich olejek metylogorczycowy. Spożywanie kaparów wpływa pozytywnie na procesy trawienia.

• Kardamon– nasiona kardamonu to znana, orientalna przyprawa o lekko piekącym, intensywnym smaku i korzennym zapachu. Jest popularnym dodatkiem do kawy, jak również do marynat warzywnych i rybnych, dan z drobiu, owoców morza oraz pierników. Kardamon zawiera olejek eteryczny, tłuszcz, skrobię i sole mineralne. Nasiona kardamonu działają rozkurczowo i poprawiają trawienie, działają też przeciwwymiotnie. Długotrwałe spożywanie kardamonu może przyczynić się do poprawy pracy nerek i płuc, kardamon działa też ogólnie wzmacniająco na organizm.

• Kminek– przyprawę stanowi wysuszony owoc o charakterystycznym smaku i zapachu. Kminku używa się głównie do przyprawianiu dan ciężkostrawnych, z fasoli, kapusty, tłustych mięs, a także w piekarnictwie jako dodatek do pieczywa czy serów. Spożywanie kminku wzmaga wydzielanie soku żołądkowego, działa wiatropędnie, niweluje wzdęcia, rozkurcza mięśnie jelit i przyspiesza ich perystaltykę. U kobiet karmiących dodatek kminku w diecie działa mlekopędnie. Kminek wykorzystuje również przemysł spirytusowy do aromatyzowania wódek i likierów.

• Kolendra– w kuchni znajdują zastosowanie zarówno wysuszone owoce kolendry, jak i jej świeże liście. Zarówno owoce, jak i liście posiadają charakterystyczny, ostry zapach- kojarzony często z zapachem pluskiew. Kolendrę w kuchni albo się lubi, albo nienawidzi. W smaku jest lekko chłodząca, bogata w olejek eteryczny. Owoce znajdują zastosowanie jako składnik marynat do mięs, dodatek do farszy mięsnych i pasztetów, także potraw z roślin strączkowych i kapusty. Z kolei świeże liście znajdują zastosowanie głównie w daniach kuchni azjatyckiej i indyjskiej, ze względu na lekko pikantny, wyrazisty smak. Owoce kolendry wspomagają procesy trawienia oraz wykazują działanie wiatropędne, jak również działają rozkurczająco w obrębie jelit i przywracają ich prawidłową perystaltykę.

• Koper włoski – surowcem przyprawowym są owoce, występujące w odmianie gorzkiej i słodkiej. Obie formy kopru włoskiego bogate są w olejek eteryczny, a odmiana gorzka dodatkowo w gorycz. W kuchni wykorzystuje się również całe rośliny kopru, lecz raczej jako warzywo niż jako przyprawę. Owoce kopru włoskiego dodawane są do niektórych gatunków chleba, również do ciast, warzyw, sałatek i marynat. Ich dodatek do potraw przeciwdziała wzdęciom, przywraca również prawidłowy przebieg procesów trawiennych; koper włoski jest pomocny w leczeniu pomocniczym kamicy żółciowej i moczowej, gdyż wpływa rozpuszczająco na złogi. Napary z owoców pobudzają wydzielanie śluzu i jego odkrztuszanie w schorzeniach górnych dróg oddechowych.

• Koperek– liście kopru ogrodowego znajdują zastosowanie w kuchni zarówno w formie świeżej, jak i suszonej. Dodaje się go do zup, surówek, sałatek, ziemniaków, sosów, potraw z jaj i ryb. Koperek jest bogaty w beta-karoten, będący prekursorem wit. A.
  
  
• Kozieradka– w kuchni stosuje się suszone nasiona kozieradki, najczęściej w formie mielonej. Nasiona posiadają charakterystyczny zapach i lekko pikantny smak. Kozieradka stosowana jest jako dodatek do serów bądź też jako samodzielna potrawa, szczególnie w dietach skupiających się na przyroście masy mięśniowej, wchodzi również w skład curry. Nasienie kozieradki zawierają sporą ilość związków śluzowych, saponiny steroidowe, flawonoidy, lipidy oraz wit. PP. Spożywanie kozieradki przyczynia się do obniżania poziomu glukozy we krwi oraz ciśnienia tętniczego, działa również przeciwzapalnie i wzmacniająco, pobudza również przybieranie na wadze.

• Kurkuma– kłącze pochodzące z Indii o charakterystycznym intensywnym żółtym kolorze, o delikatnym zapachu i piekącym smaku. Nieodzowny element kuchni indyjskiej, azjatyckiej i arabskiej, w kuchni polskiej najczęściej stosowany w postaci wysuszonej i zmielonej. Kurkuma zawiera żółte barwniki- kurkuminoidy, olejek eteryczny, skrobię, tłuszcze , cukry i sole mineralne. Dodatek do ryżu i warzyw, mięsa, gulaszu, baraniny i drobiu, deserów, do barwienia masła i serów. Kurkuma działa kojąco na wątrobę, żółciopędnie i żółciotwórczo, wspomaga także procesy trawienia.

• Kwiat muszkatołowy– właściwie to osnówka nasienia muszkatołowca, tego samego drzewa, z którego pozyskuje się gałkę muszkatołową. Jest bogata w olejek eteryczny i tłuszcz, smakiem i zapachem podobna jest do nasienia, lecz bardziej subtelna, o nieco bardziej gorzkim smaku; kwiat muszkatołowy można stosować tak samo jak gałkę muszkatołową.

• Liść laurowy– to całe, wysuszone liście wiecznie zielnego krzewu z obszaru śródziemnomorskiego. Nieodzowny element marynat do przetworów z warzyw (ogórków), rosołu, tłustych mięs, pieczeni, zup mięsnych i warzywnych, dań z kapusty świeżej i kiszonej, bigosu. Liść laurowy zawiera olejek, garbniki, gorycze. Liść laurowy wzmaga apetyt i ułatwia trawienie.

• Lubczyk– kulinarnie używa się zarówno liści, jak i korzeni lubczyku, zarówno w formie świeżej, jak i suszonej. Liści lubczyku używa się do aromatyzowania rosołu oraz innych zup, dań z grzybów, pasztetów i mięs, zaś korzenie lubczyku to podstawowy składnik maggi. Liście i korzenie lubczyku zawierają olejek eteryczny, kumaryny i furanokumaryny, kwasy organiczne i garbniki- z tym, że korzenie zawierają ich więcej. Dodatek lubczyku do potraw, czy to w formie liści czy wyciągu z korzeni, pobudza wydzielanie soku żołądkowego i wzmaga apetyt. Lubczyk jest też powszechnie uważany za roślinę zwiększającą popęd płciowy.

• Macierzanka– w kuchni stosuje się ziele suche i świeże. Przyprawa posiada intensywny, korzenny smak i charakterystyczny zapach. Jej dodatek do potraw zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, wzmaga tez łaknienie. W kuchni używa się jej głównie do przyprawiania tłustych mięs, ryb, zup i sosów, jej dodatek świetnie aromatyzuje też czarna herbatę. Macierzanki leczniczo używa się w leczeniu stanów zapalnych dróg moczowych (przyspiesza pracę nerek) oraz w stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej oraz skóry w formie płukanek.

• Majeranek-wysuszone ziele majeranku to obowiązkowy dodatek do tłustych i ciężkostrawnych potraw. Majeranek to obowiązkowy składnik żurku, barszczu czerwonego i białego, grochówki i zupy jarzynowej czy pomidorowej, sosów śmietanowych i ziołowych, wieprzowiny, baraniny, mięsa mielonego, drobiu, smażonych ziemniaków i masła. Obfituje w związki potasu i wapnia oraz beta-karoten. Majeranek jest łagodnym środkiem leczniczym w przypadku zaburzeń pracy przewodu pokarmowego – reguluje procesy trawienia, szczególnie tłuszczu, pobudza wydzielanie i transport żółci i soków żołądkowych. Napary z majeranku są również pomocne w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych.

• Mak– nasiona maku znajdują swoje zastosowanie głównie w piekarnictwie i cukiernictwie; mak to popularny dodatek do pieczywa oraz do wyrobu ciast i ciasteczek. Nasiona maku bogate są w olej tłusty, zawierający nienasycone kwasy tłuszczowe.

• Melisa– melisowa herbatka, a właściwie napar z liści to popularny, domowy środek stosowany w celu łagodzenia napięcia nerwowego, ogólnego wyciszenia i ułatwienia zasypiania. Jest to nie tyle przyprawa, co samodzielne zioło, jednak bardzo popularne i obecne w prawie każdym polskim domu. Liście melisy zawierają spore ilości olejku eterycznego o cytrynowym zapachu, związki terpenowe, garbniki, gorycze, fenolokwasy, wit. C i sole mineralne. Melisa działa ogólnie uspokajająco na organizm, wycisza w stanach napięcia nerwowego, ułatwia zasypianie, niweluje uczucie niepokoju. Działa również wzmacniająco i napotnie, dzięki czemu pomocna jest w przypadku przeziębienia i osłabienia organizmu. Melisa jest również moczopędna, dzięki czemu przyczynia się do szybszego usuwania toksyn z organizmu; wykazuje również właściwości antybakteryjne i antywirusowe.

• Mięta– wysuszone liście mięty to popularna ziołowa herbatka. Mięte w postaci świeżej dodaje się również do deserów i napojów. Liście mięty zawierają sporo olejku o charakterystycznym, orzeźwiającym zapachu i palącym smaku, garbniki, gorycze, fenolokwasy  i karotenoidy. Picie herbatki miętowej przyczynia się do zachowania prawidłowej pracy żołądka, jak i całego układu pokarmowego. Liście mięty działają rozkurczowo w obrębie żołądka i wątroby, żółciopędnie i żółciotwórczo, przyczyniając się do poprawy całego procesu trawienia. Działają również przeciwbólowo i kojąco na żołądek, oraz napotnie w stanach osłabienia organizmu.

• Oregano– przyprawą jest świeże lub wysuszone ziele. Jest jedna z podstawowych przypraw w kuchni włoskiej i greckiej, wchodzi również w skład ziół prowansalskich. Znajduje zastosowanie w przyprawianiu zapiekanek, pizzy, mięs, sosów, sałatek, dań z pomidorów, pieczonych warzyw i ryb. Oregano jest bogate w olejek eteryczny, poza nim zawiera również sekswiterpeny, katechinę fenolokwasy, sterole i związki żywicowe. Pobudza wydzielanie żółci, dzięki czemu jest pomocne w niedoczynności wątroby i dróg żółciowych. Działa również napotnie i uspokajająco, a także pozytywnie w zakresie leczenia chorób dróg moczowych. Napary z oregano stosuje się w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej i gardła, a okłady i przemywania w przypadku świądu skóry i trudno gojących się ran. Oregano działa również wykrztuśnie, dlatego używa się go pomocniczo w leczeniu kaszlu, szczególnie mokrego i chorób górnych dróg oddechowych.

• Papryka– suszone owoce papryki, zarówno odmiany słodkiej, jak i ostrej, to podstawa kuchni węgierskiej, hiszpańskiej, indyjskiej, meksykańskiej i arabskiej. Idealny dodatek do dań jednogarnkowych, grillowanych i pieczonych warzyw, gulaszu, cielęciny, potrawek, drobiu, dań z ryb i jajecznicy. Papryka, szczególnie ostra, bogata jest w kapsaicynę odpowiedzialna za jej ostry smak, ponadto zawiera sporo karotenoidów, flawonoidów, wit. C, B, B2, E , PP, olejek eteryczny i kwasy organiczne. Spożywanie papryki pobudza wydzielanie soków trawiennych i śliny  oraz perystaltykę jelit. Papryka działa pobudzająco i rozgrzewająco na organizm, jest również łagodnym środkiem przeciwwymiotnym.

• Pieprz– to najpopularniejsza przyprawa w każdej polskiej kuchni. To suszone owoce tropikalnego pnącza pochodzącego z Indonezji. Na rynku można spotkać kilka odmian pieprzu: pieprz czarny- to całe, dojrzałe owoce (owocnia i owoc właściwy) poddane procesowi fermentacji, a następnie suszenia – najbardziej wyrazista odmiana tej przyprawy; pieprz czerwony– to całe, dojrzałe owoce, nie poddawane fermentacji, a jedynie suszone- są łagodniejsze niż pieprz czarny; pieprz biały– czyli sam owoc właściwy, pozbawiony owocni i poddany suszeniu- to najbardziej łagodna odmiana pieprzu; pieprz zielony – to całe, niedojrzale owoce, konserwowane w solance, łagodniejsze niż czarny pieprz, ostrzejsze niż biały. Pieprz to świetny dodatek do zup, marynat, dań mięsnych i rybnych, warzyw surowych i pieczonych, grzybów, roślin strączkowych i ciemnych sosów. Pobudza wydzielanie soków żołądkowych, wzmaga łaknienie, działa rozgrzewająco na organizm.

• Pietruszka– to popularne warzywo stosowane jest również jako przyprawa, zarówno w formie świeżej, jak i suszonej; jako przyprawę wykorzystuje się liście (natkę) i korzeń. Pietruszkę dodaje się do bulionów mięsnych i warzywnych, potrawek, dan jarskich, sałatek. Zarówno korzeń, jak i liście zawierają olejek eteryczny, bogaty w apiol, mirystycynę, limonen i terpeny. Korzeń pietruszki działa moczopędnie i wiatropędnie, oraz pobudza wydzielanie śliny i soku żołądkowego celem ułatwienia trawienia i przyswajania pokarmu.  Liście pietruszki są z kolei bogate w beta-karoten, witaminę C, sole mineralne żelaza, wapnia i magnezu. Liście pietruszki działają antyseptycznie, wpływają pozytywnie na procesy trawienia, zapobiegają również infekcjom układu moczowego.

• Rozmaryn– liść rozmarynu, czy to świeży, czy to suszony, to podstawową przyprawa kuchni śródziemnomorskiej. Rozmaryn idealnie nadaje się do przyprawiania mięs, drobiu, pomidorów, pieczonych warzyw, serów i masła. Liść rozmarynu zawiera spore ilości olejku eterycznego, flawonoidy, garbniki, gorycze i żywice, oraz kwas rozmarynowy. Dodatek rozmarynu wzmaga apetyt, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i żółci oraz działa rozkurczowo na jelita. Spożywanie rozmarynu przyczynia się również do zmniejszenia napięcia nerwowego i wzmocnienia organizmu. Naparów z rozmarynu można używać także pomocniczo  w formie płukanek czy okładów w kuracji w bólach mięśni i rwie kulszowej, a także w przypadku bakteryjnych chorób skóry, łupieżu i przedwczesnego łysienia.

• Sezam– ziarno sezamu pochodzi z terenów płd-zach Azji i Indii, a na rodzimym rynku można je spotkać w dwóch formach- sezamu białego i czarnego. Sezam posiada łagodny, orzechowy smak i aromat. Jest bogaty w kwasy tłuszczowe i tłusty olej. W kuchni dodaje się go głównie o dań azjatyckich, a także do sałatek, dań jarskich ze szpinakiem, brokułem i kalafiorem, steków i drobiu, a także w cukiernictwie jako składnik ciastek i ciast oraz cukierków (sezamki, chałwa).

• Szafran– przez wieki był najdroższą przyprawą świata, ze względu na żmudny proces pozyskiwania, gdyż stanowią go wysuszone pręciki kwiatów krokusa siewnego, które muszą być zbierane ręcznie, z ogromną precyzją. Szafran ceniony jest ze względu na swoja złocistą barwę i wykwintny aromat. Używany jest do przyprawiania mięs- jagnięciny, baraniny, drobiu, ryb i sosów rybnych, rosołu, a także w piekarnictwie i cukiernictwie, głównie do barwienia ciast i kremów. Za charakterystyczne cechy szafranu odpowiedzialne są krocyna, pikrocyna i safranol. Krocetyna, również występująca  w tej przyprawie, zwiększa poziom serotoniny w mózgu, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwdepresyjne i łagodzące niepokój. Spożywanie szafranu przyczynia się do poprawy jakości snu i łatwości zasypiania, jak również do utrzymania równowagi emocjonalnej.

• Szałwia– liść szałwii to raczej wyszukana przyprawa; przyprawia się nią mięsa i czasami sery. Szałwia odnajduje się w kuchni raczej jako samodzielna herbatka, polecana do picia szczególnie w czasie upałów, gdyż zapobiega nadmiernemu poceniu. Liście szałwii są aromatyczne  w zapachu i gorzkie w smaku, a to dzięki zawartości olejku eterycznego, gorzkich laktonów, garbników, saponin i triterpenów.  Szałwia, czy to w formie przyprawy, czy to w formie herbatki, działa ściągająco i przeciwzapalnie zarówno w obrębie układu pokarmowego, jak błon śluzowych. Jest również żółciopędna i rozkurczowa, a jej długotrwałe przyjmowanie działa przeciwcukrzycowo. Szałwię lekarską poleca się spożywać osobom w stanach napięcia nerwowego, gdyż działa tonizująco i uspokajająco.

• Tymianek– to wysuszone ziele o przyjemnym aromacie i lekko gorzkawym, wyrazistym smaku. Tymianek to główny składnik ziół prowansalskich, ważny element kuchni greckiej, włoskiej, śródziemnomorskiej i francuskiej; popularny dodatek do ryb i mięsa, zwłaszcza drobiu, gulaszu, aromatyzowania oliwy i octu, marynat, grillowanych warzyw. Ziele tymianku jest bogate w olejek eteryczny, flawonoidy, garbniki, fenolokwasy, trterpeny, wit. C i B oraz cukry. Tymianek oddziałuje tonizująco na organizm, reguluje trawienie, działa rozkurczowo i przeciwzapalnie. Jest pomocny w kuracji mokrego kaszlu, gdyż podawany w formie naparu działa wykrztuśnie.

• Wanilia– to wysuszone, odpowiednio preparowane i fermentowane owoce (tzw. laski) w formie torebki, pochodzące z tropikalnego pnącza rodem z Ameryki Płd. i Śrd. Ma słodki, intensywny smak i aromat. Znajduje zastosowanie głównie w przyprawianiu dań słodkich- zup mlecznych, budyniów, sałatek owocowych, dań mlecznych, twarogów, ciast i kremów cukierniczych. Głównym składnikiem wanilii jest wanilina.

• Ziele angielskie– właściwie to owoce korzennika lekarskiego, drzewa pochodzącego z Ameryki Środkowej. Jest jednym z głównych składników marynat i zalew dla przetworów warzywnych. Używa się go także do przyprawiania mięs, bigosu, rosołu, jagnięciny, baraniny, kiełbas, dziczyzny, grzybów, a także pierników i ciastek korzennych. Głównym składnikiem aktywnym  korzennika jest olejek eteryczny bogaty w eugenol. Spożywanie ziela angielskiego przyczynia się do hamowania procesów gnilnych i fermentacyjnych w jelitach oraz do usuwania nieprzyjemnego zapachu z ust, będącego skutkiem zaburzeń trawiennych. Wzbogacenie diety o dodatek korzennika niweluje niestrawności i bóle żołądka, hamuje skurcze jelit i pomaga usuwać zaparcia. Z owoców można sporządzać napary i popijać je w stanach niestrawności, lub przemywać nimi skórę trądzikową i ze skłonnością do łojotoku.

Jak z powyższego zestawienia wynika, prawie każda z używanych w naszych domach przypraw ma wpływ na nasz organizm, nie tylko jako ciekawy dodatek smakowo-zapachowy do jedzenia. Mimo iż zioła nie zawierają ani zawrotnych ilości witamin, ani dużej zawartości białka czy tłuszczu, mimo iż nie spożywamy ich garściami, lecz traktujemy raczej jako kolorowe urozmaicenie, mają ogromny wpływ na nasze zdrowie, często na pierwszy rzut oka niewidoczny. Ich bogactwo leży w ich różnorodności, w zawartości składników z pozoru nam niepotrzebnych do prawidłowego funkcjonowania. Warto jednak wzbogacić o zioła zarówno swoją dietę, jaki kuchenne szafki.